Bill Psarras, Territorial Poetics (III: Vanity), 2020
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ του Βασίλη Ψαρρά στην Σίσσυ Δουτσίου για την ψηφιακή πλατφόρμα βίντεοποίησης του Ινστιτούτου Πειραματικών Τεχνών: http://filmpoetry.org
Η πρώτη επαφή που είχαμε μαζί σας ήτανε μέσω του Διεθνές Φεστιβάλ Βιντεοποίησης. Κατατάσσετε τα έργα σας στην κατηγορία του film poetry ή του video art; Με ποια τέχνη ταυτίζεστε περισσότερο;
Σας ευχαριστώ για την πρόσκληση και συγχαρητήρια για το νέο εγχείρημα του Film Poetry. Πράγματι, συμμετείχα στο 4ο Διεθνές Φεστιβάλ Βιντεοποίησης τον Δεκέμβριο του 2015 με το έργο Urban Halo, μια περιπατητική βίντεο-performance που δημιούργησα κατόπιν πρόσκλησης από την Στέγη Ιδρύματος Ωνάση για την έκθεση Εικαστικοί Διάλογοι 2013 για τον Κ. Καβάφη. Χαίρομαι που βρίσκουμε την ευκαιρία να τα πούμε. Σίγουρα, τα πρώτα μου βήματα τόσο σε επίπεδο καλλιτεχνικής πράξης όσο και ακαδημαϊκής εκπαίδευσης σχετίζονται αρκετά με τα πεδία της βίντεο-τέχνης, των εγκαταστάσεων – ενώ σταδιακά κινήθηκα προς τα πεδία της performance και των τοποειδικών τεχνών. Αρκετά από τα έργα μου τα αντιλαμβάνομαι ως περιπατητικά ποιήματα. Χαίρομαι που το αναφέρουμε αυτό καθώς πράγματι η σύνθεση μιας εφήμερης ατμόσφαιρας μου κέντριζε πάντα το ενδιαφέρον: στο κάδρο, στον χώρο, με νότες. Αυτή ήταν το ποίημα. Αυτή η ατμόσφαιρα όταν γεννά την επόμενη της μορφή όπως το σύννεφο και υγροποίησή του, εκεί εντοπίζω το ποίημα. Κατά αυτό τον τρόπο καταλαβαίνω και εγώ την πράξη μου: ξεκινώντας από τη μουσική ένα βασικό κανάλι επικοινωνίας μου, η μελωδία και ο ρυθμός αλλάζει μορφή και μεταμορφώνεται σε περιπατητική χειρονομία, ψηφιακή εικόνα ή κειμενικό έργο. Κάποια χρόνια μετά, καταλαβαίνω πως οι διαφορετικές εκφάνσεις του έργου μου μέσα από την εικόνα, την performance, την μουσική, την γραφή, αναπτύσσονται γύρω από μια προσωπική ελάχιστη μονάδα φωτός που δεν είμαι σίγουρος αν μπορεί να περιγραφεί. Έχει ενδιαφέρον αυτή η ελάχιστη μονάδα στον καθένα μας με την μορφή της σπίθας: αφετηρία για δημιουργία, επαναστάσεις, ταξίδια. Έτσι λοιπόν, έχω την εντύπωση πως ενώ τα αρχικά έργα μου γειτνιάζουν περισσότερο στην βίντεο-τέχνη, τα τελευταία 6-7 χρόνια υπάρχει συχνά μια ποιητική φράση ή ποίημα ως αφετηρία το οποίο συχνά εξελίσσεται άλλοτε ως σιωπηλή σισύφεια χειρονομία μέσα από αστερισμούς αντικειμένων και τόπων, και άλλοτε ως περιπλάνηση σε συνδυασμό με έναν εσωτερικό μονόλογο.
Ποιό είναι το πολιτισμικό σας background; Πώς έχει αλλάξει η πρακτική σας με την πάροδο του χρόνου; Μπορείτε να αναφέρετε πέντε καλλιτέχνες που σας ενέπνευσαν, σας παρακίνησαν και σας επηρέασαν;
Το βασικό δημιουργικό κανάλι μου υπήρξε πάντα η μουσική, ενώ έτρεφα και μια αγάπη για τους χάρτες και οτιδήποτε μπορούσε να πυροδοτήσει την γεωγραφική φαντασία. Παρακολούθησα μαθήματα φυσικής γεωγραφίας, γεωλογίας, μετεωρολογίας στο Τμήμα Γεωλογίας (ΕΚΠΑ) για έναν χρόνο πριν μεταπηδήσω οριστικά στην τέχνη σπουδάζοντας Οπτικοακουστικές Τέχνες στο τότε νεοιδρυθέν Τμήμα Τεχνών Ήχου και Εικόνας του Ιονίου Πανεπιστημίου. Τα πρωτόλεια έργα μου ήταν στην πλειοψηφία τους οπτικοακουστικά (βίντεο τέχνη, βίντεο εγκαταστάσεις). Αργότερα έζησα στην Αγγλία πραγματοποιώντας μεταπτυχιακές σπουδές στις ψηφιακές τέχνες στο University of the Arts London. Εκεί, ένα κομβικό σημείο ήταν η μετέπειτα στροφή στην performance art όταν άρχισα να θεωρώ την ίδια την περιπατητική πράξη στην πόλη ως μια χωρική γραφή με διάφορες μορφές τεκμηρίωσης. Το Λονδίνο ως αστική εμπειρία με βοήθησε να διαμορφώσω αυτή την νέα αντίληψη ερχόμενος σε επαφή με τις οπτικές των Baudelaire, Benjamin και Καταστασιακών, για τον πλάνητα (flaneur), την αστική εμπειρία και την ψυχογεωγραφία στα μέσα του 20ου αιώνα.
Bill Psarras, Territorial Poetics (II: Unfolding), 2019
Αυτά αποτέλεσαν και την αφετηρία για την διδακτορική μου έρευνα στο Goldsmiths του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, όπου και διερεύνησα / πρότεινα έναν νέο υβριδικό πλάνητα (hybrid flaneur) στην σύγχρονη πόλη του 21ου αιώνα μέσα από αισθητικές, επιτελεστικές, αισθητηριακές και τεχνολογικές προεκτάσεις της περιπατητικής πράξης στον δημόσιο χώρο. Τα τελευταία χρόνια, η ποίηση και τα αντικείμενα εισέρχονται με διάφορους τρόπους στην εικαστική μου πράξη: ως περιπατητικές performances για κάμερα στον δημόσιο χώρο της πόλης, ως τοποειδικές χειρονομίες στην στεριά και στην θάλασσα, ως κειμενικές εγκαταστάσεις. Η ποιητική φράση αλλάζει μέσο: λέξεις, πέτρες, συντεταγμένες, σωματικές χειρονομίες, βήματα, φως, GPS. Θα μπορούσα να περιγράψω την πρακτική μου ως μια σχέση του (γεω)ποιητικού και του τεχνολογικού – κάτι που έψαξα παραπάνω κατά την διάρκεια της εικαστικής μεταδιδακτορικής έρευνας με υποτροφία του ΙΚΥ (2017-2019) πάνω στην σχέση της περιπατητικής performance, των Γεωανθρωπιστικών σπουδών και της τεχνολογίας. Το 2016, κυκλοφόρησα και την πρώτη μου ποιητική συλλογή υπό τον τίτλο Τούνδρα (Εκδόσεις Πηγή), κάτι που ανέδειξε ακόμα περισσότερο το ενδιαφέρον μου για μια γεωποιητική / αστική ποιητική.
Ανεξαρτήτως μέσου και σειράς, έβρισκα πάντα έμπνευση και ομορφιά στον οπτικοακουστικό συμβολισμό των Bill Viola, Douglas Gordon, John Baldessari, Barbara Kruger, στα τοπία-ατμόσφαιρες των Mark Rothko και Edward Hopper – στην γλυπτική και γεω-τέχνη των Richard Serra, Robert Smithson, Walter de Maria, Nancy Holt – στα περιβάλλοντα των Olafur Eliasson και Hans op de Beeck – στην περιπατητική τέχνη των Richard Long και Francis Alys – την σωματική ποίηση του Δημήτρη Παπαϊωάννου και στους κεραυνούς του Κωστή Τριανταφύλλου. Τα τελευταία χρόνια βρίσκω κοινά σημεία και εκτιμώ την καλλιτεχνική πράξη και έρευνα νέων καλλιτεχνών όπως ο Γιάννης Παππάς, η Βιργινία Μαστρογιαννάκη, ο Βασίλης Μπαλάσκας, η Μυρτώ Ξανθοπούλου, η Κυριακή Γονή, ο Isaac Cordal ανάμεσα σε άλλους.
Bill Psarras, Territorial Poetics (III: Vanity), 2020
Τι σημαίνει επιτυχία; Κατά πόσο η επιτυχία συνδέεται με την ευτυχία στο δυτικό κόσμο και πόσο εύκολο, ανέφικτο ή αφελές είναι αυτό σε ένα κόσμο ακραίου ανταγωνισμού και ψευδών ειδήσεων; Τι σημαίνει η τέχνη σας για εσάς;
Είναι πράγματι ένα δύσκολο ερώτημα, καθώς έχω την εντύπωση πως η επιτυχία αφορά περισσότερο μια διαδρομή προς το επιθυμητό με ποικίλες εμπειρίες. Δεν είναι απαραίτητα το αποτέλεσμα per se, αλλά η πρόθεση να δημιουργήσεις, να θέσεις σε κίνηση τον κόσμο και το μυαλό σου με τέτοιο τρόπο, ώστε ο αστερισμός να σε ικανοποιεί, να είσαι εσύ και όχι εσύ μέσα από τα μάτια του άλλου. Το 2020 για τις ανάγκες ενός σύντομου βίντεο που σκηνοθέτησα, έγραψα την φράση “το να δίνεις σχήμα στην πρόθεσή σου είναι η μεγαλύτερη επανάσταση”. Επιστρέφω συχνά στην φράση αυτή καθώς φαίνεται να συνδυάζει την ευτυχία, την επιτυχία, την δημιουργία. Σίγουρα μέρος της εξίσωσης είναι και η επικοινωνία του έργου μέσα από σύνθετα και ανταγωνιστικά δίκτυα, αλλά εξακολουθώ και πιστεύω πως η σχέση δημιουργικότητας, εξέλιξης και εργατικότητας είναι καθοριστική για αυτό που αποκαλούμε ταλέντο. Στο τέλος της ημέρας και ανεξαρτήτως μέσου, η πραγματική τέχνη είναι εκεί για να φωτίσει, να γεφυρώσει, να αναδείξει, να φυτέψει ερωτηματικά, να είναι το έρμα προσανατολισμού σε καλύτερες ή νέες εκδοχές του προσωπικού και κοινωνικού σώματος.
Bill Psarras, Urban Halo, 2013
Τι αντιπροσωπεύει το συνολικό σας έργο και με ποιές θεματικές έχετε ασχοληθεί; Πως μπορούμε να έρθουμε σε επαφή, να δούμε, να ακούσουμε τα έργα σας; Τι ετοιμάζετε στο προσεχές μέλλον και πόσο δύσκολο είναι μέσα σε αυτό τον κυκεώνα της πανδημίας να υπάρχετε ως καλλιτέχνης;
Αρκετά από τα μεταγενέστερα έργα μου υπήρξαν περιπατητικές/επιτελεστικές πράξεις – ποιήματα στον δημόσιο χώρο, στην αστική περιφέρεια και πρόσφατα στην θάλασσα. Όμως, έχει ενδιαφέρον πως στον πυρήνα τους έχουν συγκεκριμένες έννοιες που ακόμα με ενδιαφέρουν. Μια κεντρική έννοια είναι η ιδέα της παροδικότητας. Εντοπίζω μια νέα γλώσσα στο εφήμερο σώμα και το μεθοριακό μέρος, η οποία συχνά γειτνιάζει με κάτι πνευματικό. Όχι αποκομμένο από την αστική καθημερινότητα, αλλά πολλές φορές στην καρδιά αυτής. Ο Baudelaire αναφέρει για τον καλλιτέχνη-πλάνητα ως κάποιον που προσπαθεί να ‘διυλίσει το αιώνιο από το παροδικό’ στην μέση του ανώνυμου πλήθους. Πράγματι ενώ η παρατήρηση του παροδικού υπήρξε ένα από τα βασικά μοτίβα μου, οι δημιουργικές πρακτικές της περιπλάνησης και της ψυχογεωγραφίας ήρθαν να εξελίξουν την διαδικασία αυτή. Ως εκ τούτου, η πόλη αποτελεί μια εξίσου σημαντική ιδέα στην καλλιτεχνική μου πράξη, ένα μέρος βοτανολογήματος στο υλικό και το άυλο (κατά την γνωστή μεταφορά botanizing on the asphalt του Βάλτερ Μπένγιαμιν). Με άλλα λόγια η πόλη ως καθρέφτης του ανθρώπινου: δυναμική, με ροές, αισθητική, πολιτική, αισθητηριακή, καθημερινή – η μεταφορική σχέση της πόλης και του μυαλού ως τοπία με δυνητικό, εφήμερα και οικουμενικά την ίδια στιγμή – η πόλη ως μια κατάσταση που προσέγγισα σταδιακά με γεωλογική ευαισθησία, μέσα από τρεις αλληλένδετες διαδικασίες: την περιπατητική, την συγγραφική και την διανοητική.
Η εξέλιξη αυτών ανέδειξε μεταγενέστερα έργα όπου με ενδιέφερε η σχέση της performance με το κείμενο και το μέρος – μια εξελισσόμενη γεωποιητική. Στις τελευταίες σειρές έργων μου (Territorial Poetics, 2019-2020) το μέρος, το σώμα, το αντικείμενο δημιουργούν χωρικοποιημένα ποιήματα όπου συχνά οι λέξεις έχουν γεωγραφικές συντεταγμένες και τροχιές. Σημαντικό χαρακτηριστικό στην εξέλιξη αυτών είναι το ενδιαφέρον μου για την θάλασσα ως μέρος αλλά και συν-διαμορφωτή της επιτελεστικής χειρονομίας, στις σειρές έργων Objects in Odysseys (2020- ) και Islet, 2021- ) όπου η ποιητική συνθήκη εμπλουτίζεται με φως (σήματα Morse) ή τροχιές λέξεων-αντικειμένων με GPS όπου το ποίημα διασπάται και επιτελείται από την ίδια την θάλασσα. Προσπαθώ να κατανοήσω την εικαστική μου πράξη αρχικά ως μια χειρονομιακή διαδικασία, ένα είδος διευρυμένης ποίησης όπου προσεχτικά υφαίνεται το σώμα, η κίνηση, η λέξη, το μέρος, τα αντικείμενα, οι συνταταγμένες, σε μια λεπτή επιφάνεια της ιδέας. Έπειτα, αφήνω τον εαυτό μου ελεύθερο μέσα στην ίδια την πράξη χωρίς προδιαγεγραμμένο αποτέλεσμα. Τα περισσότερα από τα έργα performance που έχω δημιουργήσει στον δημόσιο χώρο αναπτύσσονται ως χωρικά ποιήματα παρά ως χορογραφικές κινήσεις. Για τις αρχές του 2022 υπάρχουν σχέδια για περαιτέρω μετεξελίξεις του έργου Islet (μια performance στην θάλασσα με in situ μετάδοση ενός ποιήματος μέσω φωτεινών σινιάλων Morse Code), καθώς επίσης και η συγγραφή κεφαλαίου σε βιβλίο (προς έκδοση) με θεματική το ενδιαφέρον μου για την διακαλλιτεχνική σχέση performance art και θάλασσας. Ευχαριστώ για την ενδιαφέρουσα συζήτηση!
Bill Psarras, Objects in Odysseys, 2020
Ο Βασίλης Ψαρράς είναι καλλιτέχνης και ακαδημαϊκός. Είναι Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Παραστατικών και Ψηφιακών Τεχνών της Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Τα έργα του έχουν συμμετάσχει σε διεθνή φεστιβάλ τέχνης, ομαδικές εκθέσεις σε πολιτιστικά ιδρύματα στην Ευρώπη και Αμερική. Πληροφορίες στο www.billpsarras.com
Bill Psarras, Curate our Traumas, 2021
