Νατάσα Κεφαλληνού | 18/12/2014
4.48 Ψύχωση, το τελευταίο της έργο της Σάρα Κέιν. Στις 4.48, στη μεταμεσονύκτια αυτή ώρα, καταγράφονται οι περισσότερες αυτοκτονίες. Σε αυτή τη ρωγμή του χρόνου εισβάλει η Σάρα Κέιν για να μιλήσει για τα ανείπωτα: την ψυχική ασθένεια, τις διαδρομές που σε οδηγούν σε αυτή, το διάτρητο σύνορο ανάμεσα στην «τρέλα» και τη λογική, την αντοχή ή μη στον παραλογισμό του σύγχρονου τρόπου ζωής, τις σκοτεινές πλευρές της ιατρικής επιστήμης, το κοινωνικό στίγμα.
Γράφουν: Νατάσα Κεφαλληνού, Κώστας Λίβανος
Με αυτό το δυνατό και διεισδυτικό κείμενο, που αποτυπώνει με τον πιο εύγλωττο και νευρώδη τρόπο τα αδιέξοδα της καθημερινότητας στις μητροπόλεις, το πραγματικό βάρβαρο πρόσωπο του σύγχρονου πολιτισμού, τη ματαίωση των επιθυμιών και την κατάρρευση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, καταπιάνεται για δεύτερη χρονιά το Ινστιτούτο [Πειραματικών Τεχνών] παρουσιάζοντας, στο θέατρο Παραμυθίας, την παράσταση «ΨΥΧΩΣΗ!» σε σκηνοθεσία του Τάσου Σαγρή.
Η παράσταση εισάγει τον θεατή στο κλειστοφοβικό σύμπαν μιας νέας κοπέλας, έγκλειστης –σχεδόν– στο διαμέρισμά της, (αυτο)εξόριστης από την κοινωνία, που επιδίδεται σε ένα νοητό, παραληρηματικό μονόλογο. Ο αυτοκτονικός ιδεασμός πανταχού παρών και η υπαρξιακή κατάρρευση πανταχού παρούσα, βάζουν τη σφραγίδα τους στις αποτιμήσεις τραυματικών αναμνήσεων, ανεκπλήρωτων επιθυμιών, ανεδαφικών επιδιώξεων. Η ηρωίδα μιλά ανοιχτά για το σημείο μηδέν της ανθρώπινης ύπαρξης, για το τεσσαρακοστό όγδοο λεπτό της τέταρτης μεταμεσονύχτιας ώρας, που όλα μοιάζουν -με ένα φρενήρη τρόπο- τόσο διαυγή, χρωματισμένα με το μαύρο ή το Λευκό της Γώγου.
Η πρωταγωνίστρια Σίσσυ Δουτσίου, με την εξαιρετική ερμηνεία της σε μια επίπονη 80λεπτη παράσταση, ξεδιπλώνει αριστοτεχνικά το δριμύ κατηγορώ της Σάρα Κέιν απέναντι στις κοινωνίες του θεάματος και της αλλοτρίωσης, στις επιταγές ενός κόσμου που στήθηκε γύρω από το άτομο σαν παγίδα:
«να επιτυγχάνω στόχους και φιλοδοξίες/ να ξεπερνώ εμπόδια και να επιτυγχάνω υψηλές επιδόσεις/ να αυξάνω τον αυτοσεβασμό με την επιτυχή άσκηση του ταλέντου/ να υπερνικώ τους αντιπάλους/ να ασκώ έλεγχο και επιρροή στους άλλους/ να υπερασπίζω τον εαυτό μου/ να υπερασπίζω τον ψυχολογικό μου χώρο/ να δικαιώνω το εγώ/ να προσελκύω την προσοχή/ να φαίνομαι και να ακούγομαι/ να συγκινώ, να καταπλήσσω, να γοητεύω, να αιφνιδιάζω, να διεγείρω, να ψυχαγωγώ, να διασκεδάζω ή να ξελογιάζω τους άλλους/ να είμαι ελεύθερη από κοινωνικούς περιορισμούς/ να αντιστέκομαι στην καταπίεση και στον καταναγκασμό/ να είμαι ανεξάρτητη και να δρω ανάλογα με τις επιθυμίες μου/ να περιφρονώ τους τύπους/ να αποφεύγω τον πόνο/ να αποφεύγω την ντροπή/ να ξεπλένω παλιές ταπεινώσεις αναλαμβάνοντας εκ νέου δράση/ να διατηρώ τον αυτοσεβασμό μου/ να καταστέλλω το φόβο/ να ξεπερνώ την αδυναμία/ να ανήκω/ να είμαι αποδεκτή/ να πλησιάζω και να επικοινωνώ ευχάριστα με τους άλλους/ να συνομιλώ φιλικά, να λέω ανέκδοτα, να ανταλλάσσω συναισθήματα, ιδέες, μυστικά/ να επικοινωνώ, να συνομιλώ/ να γελάω και να κάνω καλαμπούρια/ να κερδίζω τη στοργή του επιθυμητού Άλλου/ να προσκολλώμαι και να παραμένω πιστή στον Άλλο/ να απολαμβάνω αισθησιακές εμπειρίες με αυτόν τον καθεξόμενο Άλλον/ να τρέφω, να βοηθώ, να προστατεύω, να ανακουφίζω, να παρηγορώ, να υποστηρίζω/ να νοσηλεύω ή να θεραπεύω/ να με τρέφουν, να με βοηθούν, να με προστατεύουν, να με ανακουφίζουν, να με παρηγορούν, να με υποστηρίζουν, να με νοσηλεύουν ή να με θεραπεύουν/ να σχηματίζω αμοιβαίως ευχάριστες, μόνιμες, συνεργατικές και ανταποδοτικές σχέσεις με τον Άλλον, με έναν όμοιο/ να με συγχωρούν/ να με αγαπούν/ να είμαι ελεύθερη», κραυγάζει η Κέιν τον μακρύ κατάλογο μιας «επιτυχημένης» ζωής, μέσα στην οποία ασφυκτιά.
Η εσωτερίκευση της ενοχής από το άτομο, που δεν μπορεί (ή αρνείται) να προσαρμοστεί στον παραλογισμό των κανονικοτήτων, ξεδιπλώνεται αριστοτεχνικά στην παράσταση μέσα από τη σκοτεινή, ποιητική σκηνοθετική ματιά του Τάσου Σαγρή.
Δε θα μπορούσαμε να μην αναφερθούμε στο εξαιρετικό video art, της Άλκιστης Καφετζή και του Εργαστηρίου Οπτικών Τεχνών του Κενού Δικτύου, το οποίο συμπληρώνει και αναδεικνύει την ερμηνεία της πρωταγωνίστριας, στον ήχο της ατέρμονης ψυχικής πίεσης του Biomass, με την ηχοτοπία των Joy Division, Cure και την μελαγχολία της Lana Del Rey, που αποδίδει άρτια την ψυχική πίεση, τον κύκλο των αναμνήσεων και τη σκοτεινή πλευρά της ζωής, στα μινιμαλιστικά σκηνικά του Κenny Mac Lellan και τους ατμοσφαιρικούς φωτισμούς του Γιώργου Παπανδρικόπουλου, ο συνδυασμός των οποίων μεταφέρει τους θεατές εν ριπή οφθαλμού από το όνειρο στον εφιάλτη και από τη νοσταλγία μίας καλύτερης ζωής στη ζοφερή πραγματικότητα!
Πρόκειται για μια από εκείνες τις παραστάσεις που όταν τελειώνουν νιώθεις σαστισμένος. Προσπαθείς να επεξεργαστείς αυτό τον χείμαρρο σκέψεων, εικόνων, προβληματισμών, συναισθημάτων.
Λίγα λόγια για τη Σάρα Κέιν και το «In-yer-face theatre»
Η Σάρα Κέιν γεννήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου του 1971, στο Μπρέντγουντ του Έσσεξ. Σπούδασε θέατρο στο πανεπιστήμιο του Μπέρμινχαμ. Έγραψε πέντε θεατρικά έργα: Blasted, Phaedra’s Love, Cleansed, Crave, 4.48 Psychosis. Στο σύντομο βίο της έδωσε μακροχρόνια μάχη με την κατάθλιψη και εν τέλει αυτοκτόνησε το 1999 κρεμασμένη από τα κορδόνια των παπουτσιών της σε μια τουαλέτα στο London’s King’s College Hospital.
Είναι η επιφανέστερη –ίσως- εκπρόσωπος του θεατρικού κινήματος «In-yer-face theatre», που ξέσπασε στη Βρετανία, από τη δεκαετία του ’80 με αποκορύφωμα τη δεκαετία του ’90, βγάζοντας αυθάδικα τη γλώσσα στη mainstream βρετανική θεατρική σκηνή, των ανέφελων μιούζικαλ και των ελαφρών κωμωδιών.
Με έργα ωμά, προκλητικά, με σκοπό να ταρακουνήσουν κυριολεκτικά τον θεατή, μια ομάδα νέων συγγραφέων του Ρόγιαλ Κορτ (Σάρα Κέιν, Τζο Πένχολ, Τζεz Μπάτεργουορθ, Άντονι Νίλσον), μεγαλωμένοι στη Θατσερική Αγγλία,έδωσαν δείγματα μιας άλλης θεατρικής γραφής, που αρχικά σόκαρε, εγείροντας συντηρητικές αντιδράσεις, δεν άργησε όμως να καταξιωθεί. Δεκαπέντε χρόνια μετά την αυτοκτονία της Σάρα Κέιν, τα έργα της συνεχίζουν να ανεβαίνουν συχνότατα σε όλο τον κόσμο, ενώ κανένας άλλος θεατρικός συγγραφέας της γενιάς της δεν έχει αναλυθεί τόσο πολύ.
